Według badań nawet osoby, które przeszły zakażenie COVID-19 w sposób mało inwazyjny wciąż zmagają się z jego następstwami. W Polsce może to być ponad milion obywateli. Do głównych powikłań należą dolegliwości m.in. ze strony układu sercowego, neuropsychiatrycznego oraz oddechowego. Po ozdrowieniu z koronawirusa pacjenci doświadczają także mnóstwa innych przykrych objawów. Jakie są wszystkie możliwe symptomy zespołu post-Covid i dlaczego naprawdę warto za wszelką cenę unikać zakażenia? Na to ważne pytanie odpowiada prof. dr hab. med. Krzysztof J. Filipiak.

Krótko i długoterminowe skutki COVID-19

Pojawia się coraz więcej badań, które sugerują, że nawet łagodne przechorowanie COVID-19 może dawać silne powikłania, w tym zapalenie mięśnia sercowego. Czy doświadczenie Pana Profesora potwierdza tę tezę?

Prof. Krzysztof J. Filipiak: - Niewątpliwie potwierdzam tezę zawartą w pytaniu. Niektórzy eksperci oceniają, że tzw. zespoły post-COVID (dolegliwości trwające >3 tygodni od zakażenia), jak i LONG COVID (dolegliwości trwające >3 miesięcy od zakażenia) występują niezależnie od objawowości zakażenia i dotyczą być może nawet 10% osób, które przebyły zakażenie. Część ekspertów w Polsce uważa, że na dzisiaj, w listopadzie 2021 roku, można oszacować, że 11-12 milionów Polaków przeszło już zakażenie SARS-CoV-2. Oznaczałoby to, że ponad milion osób może uskarżać się na powikłania po przebytym COVID-19.

Jakie są możliwe symptomy groźnych zespołów post-COVID?

Prof. Krzysztof J. Filipiak: - Doświadczenia lekarskie moje i moich kolegów wskazują na duże liczby pacjentów szukających pomocy z powodu zespołów post-COVID. Są to najczęściej ogólne objawy: rozbicia, zmęczenia, utraty energii, tzw. „mgła covidowa”, stany lękowe, depresja, dolegliwości sercowo- naczyniowe, zadyszka, duszność, problemy z oddychaniem. Te widzę najczęściej. Literatura przedmiotu, coraz bogatsza, wskazuje na bardziej dokładną klasyfikację, wśród której uwzględnia się objawy ogólnoustrojowe, nieprzypisywane do konkretnych układów i narządów:

  • złe samopoczucie powysiłkowe,
  • stany podgorączkowe i niestabilność temperatury ciała,
  • dreszcze, poty, poty nocne bez cech infekcji,
  • przeczulicę skóry, uczucie zimna lub nietolerancję ciepła.

Objawy narządowe po przechorowaniu COVID-19

  1. Objawy pulmonologiczne (duszność, uczucie „braku oddechu”, szybkie męczenie się, zmiany radiologiczne w obrazie RTG oraz CT klatki piersiowej odpowiadające włóknieniu i toczącej się reakcji zapalnej, hipoksemia, objawy osłabionej perfuzji płuc i transportu tlenu przez pęcherzyki płucne).
  2. Objawy sercowo-naczyniowe (niespecyficzne dolegliwości dławicowe, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie aorty, kołatanie serca, tachykardia, bradykardia, zwiększona częstość epizodów napadowego migotania przedsionków, pogorszenie kontroli nadciśnienia tętniczego, niewydolności serca, nadciśnienie płucne, kardiomiopatia pozapalna, niewydolność serca de novo, arytmia serca de novo, nadciśnienie tętnicze de novo, hipotonia, skłonność do reakcji omdleniowych, dysregulacja współczulno-przywspółczulna).
  3. Objawy neuropsychiatryczne (poczucie lęku, depresja, bezsenność, poczucie „mgły mózgowej”, utrata funkcji kognitywnych, pogorszenie myślenia, kojarzenia, zapamiętywania, utrata funkcji językowych, zespoły dekoncentracji i deficytu uwagi)
  4. Objawy nerkowe (ostra niewydolność nerek, zaostrzenie przewlekłej niewydolności nerek).
  5. Objawy laryngologiczne (brak powrotu smaku pomimo wielu miesięcy od przechorowania, brak powrotu węchy pomimo wielu miesięcy od przechorowania, ból gardła pomimo braku cech infekcji, suchy kaszel).
  6. Objawy dermatologiczne (łysienie, wysypki, skóra covidowa)
  7. Objawy endokrynologiczne (nowe przypadki cukrzycy, pogorszenie kontroli cukrzycy, kwasica ketonowa, zapalenie tarczycy, subkliniczna nadczynność lub niedoczynność tarczycy).
  8. Objawy gastrologiczne (biegunki, nietolerancja pokarmowa, utrata apetytu, cechy uszkodzenia komórek wątrobowych).
  9. Objawy hematologiczne (powikłania zakrzepowo-zatorowe w naczyniach żylnych)
  10. Objawy stawowo-mięśniowe (bóle stawowe, bóle mięśniowe).
  11. Objawy okulistyczne (zespół „czerwonego oka”, zakażenia grzybicze – mukormykoza – grzybami z rzędu Mucorales – „czarny grzyb” – postać zatokowo-oczodołowo-mózgowa).
  12. Objawy ze strony układu płciowego (ryzyko niepłodności u mężczyzn, zaburzenia erekcji, spadek libido).

Ryzyko wystąpienia poszczególnych powikłań jest trudne do oszacowania ponieważ wiąże się z indywidualnymi zależnościami (wiek, nałogi, przebyte choroby, uwarunkowania genetyczne itp). Nie można też wykluczyć możliwość wystąpienia długofalowych następstw choroby po kilku lub kilkunastu latach od infekcji. Jedno jest pewne, wszyscy ozdrowieńcy, a zwłaszcza osoby, które szczególnie ciężko przeszły zakażenie, wymagają dalszej opieki i obserwacji podczas rekonwalescencji, aby wcześnie wykryć ewentualne nieprawidłowości i wdrożyć odpowiednie leczenie.